Leeß

Vun Wikipedia
(Nochgschiggd worre vun Leeß)
Leeßwand an da Owwersilzer Strooß in Dermschdää (Nadurdenkmol)
Leeßhohl im Kaiserschduhl (Siedbade)

Leeß is e äolisches Sediment, des heeßt e vum Wind transbordierdes un abgelarertes Matrial. Es is im Pleistozän in bschdimmde Landschafde aageweht worre. Soi Faab is hellgeel.

Entschdehung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

In de Kaltzeide vum Pleistozän war di Vegetation wenischer discht un hot zum Deil ganz gfehlt. Di Rhåiaue ware zum Beischbiel weitgehend frei vun-are Vegetationsdeck. Da Wind hot dort aus em vum Fluß aagschwemmde Matrial des mit geringere Korngreeße rausgebloße. Weil schun domols da Wind aus Weschde vorgherrscht hot, is des Matrial iwwerwiegend in eschdlischer Rischdung transbordierd worre. Da Sand is noch in da Rhoiewene abgelaarert worre, wo ma hait noch Sanddiene sehe kann. In kläner Deil vum Sand un des noch feunere Matrial, da Schluff, wie ma s in da Geologie nennt, is weider transbordierd worre.

Verbreidung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Leeß kummt außer in da Antaakdis uf alle Kondinende vor. Vor allem in Schina gibt s weide Landschafte mit Leeß. Im Deitschland sins vor allem di Higellandschafte, di sogenannde Gai (Gäue uf deitsch), wu sisch viel Leeß abgelaarert hot. Im rhåifränggische Gebied gibt s im Kraischgau un in Rhoihesse große Leeßflesche. Selle Landschafde ghere zu denne wo bsunders fruchtbar sin un schun frieh reschd discht besiedeld ware. Di Leeßdegge vum Kraischgau sin mit bis zu 30 m di diggschde vun Deitschland.

Eigeschafde[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Leeß beschdeht vor allem aus Schluff, des is e Madrial mit Korngreeße zwische Ton un feunem Sand. Danewe enthält-er in geringe Andeil Ton un feunen Sand. Dursch de Transbord mit em Wind sin di oinzelne Kerner kandisch zugschlaare. Dodursch bleiwe se gut ufenanner hogge un gewwe dem Leeß e gudi Schdandfeschdischkeit. So kummts, daß bei viel benutzte Wege, wu sisch schun tief eugegrawe hawwe, faschd senkreschde Wänd schdehebleiwe kenne. So Wege nennt ma Hohle.

Aggermännlin

Frisch aagewehder Leeß enthält meischdns 8 – 12 % Kalk. Efders is der Kalk ausgewesche un an bschdimmde Schdelle widder ausgfällt worre. Dodursch bilde sisch Kalkkonkrezione wo zum Deel aussehe wie klääne Figirlin odder Bebbelin. Die nennt ma Aggermännlin odder Leeßkindlin.

Im Leeß ka ma oft gut erhaldene Schneggehaisle finne. Vor allem di drei Arde Helix hispida, Pupa muscorum un Succinea oblonga sin wischdische Vertreder vun da tybische Fauna.

Uf em Leeß bilde sisch ajg fruchtbare Beede. Dodursch werre di Leeßlandschafde heit noch iwwerwiegend fä di Landwertschaft benutzt. In viele Bereische is da Boode dursch di intensive Bewertschafdung dursch Erosion verloregange. Awwer selbschd do wachse di Planze reschd gut aa noch uf em faschd blanke Leeß.

Forschungsgschischt[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Die Schdell, wu da Leeß zum erschde mol wisseschafdlisch beschriwwe worre is, also da Lokus typicus, is e Leeßwand hinnerm Haarlaß am Negger uf da Gemarkung vun Zigglhause, Rischdung Neiene, heit im Schdadtgebiet vun Heidlberg. Es war da Heidlberjer Mineralog Karl Cäsar von Leonhard (1779 – 1862), wo des Matrial dort im Johr 1824 beschriwwe un benannt hot. „Leeß“ is di Bezeischnung, wo ma in da Region fä des Matrial hot. Denn Begriff hot da Leonhard ins Hochdeitsche iwwertrare un als „Löß“ in di Wisseschaft eugfierht. In mansche deitsche Regione un vor allem in da Wisseschaft wärd des Wort eher verkehrt, nämlisch mit korzem „ö“ ausgschbroche. Noch der deitsche Reschdschreibreform gibt s doher kurioserweis zwee Schreibweise, „Löß“ odder „Löss“, je nochdem wie ma s schwetzt. Aa in de meischde annere Schbrooche hot ma denn Begriff „Löss“ iwwernumme.

Di Leeßwand hinnerm Haarlaß ligt heit in eme Nadurschutzgebiet.

Lideradur[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Volker Schweizer, unner Mitarweit vum Reinhart Kraatz: Kraichgau und südlicher Odenwald, Sammlung geologischer Führer, Band 72, Borntraeger, Stuttgart 1970, ISBN 978-3-443-15031-0