Schbaijmara Dummschissel
| Dialegd: Schbaimarisch |
De „Domnapf“ heesd im Schbaimara Volgsmund Dummschissel un schdeed vorm Dumm in Schbaija inde Palz im Bundesloand Rhoilond-Palz. Die Schissl isch aus Soandschdää un schdeed una Dengmoalschudz un es gejn uug'fea 1500 Lidda Woi noi. Frija hodma die Schissel imma g'fild woan en naiije Bischoof g'weeld worre isch.
Inschrifd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Ma dengd dasses die Dummschissel schun said 1294 hodd. Wisse dudma des awwa vum Joa 1314, wus a schrifdlisch eawäänd worre isch. Said 1490 hodda a ä Schrifd drumrum uff Ladoinisch un 1972 ischn Messingring midde Schrifd eanaijad worre. Do schdeed druff
Quid velit haec, relegas, ut lanx cavus ille catinus; Dum novus antistes procerum comitante caterva – Urbem hanc intrat eques, huc Bacchi munera fundit; Virginis a templo cleri simul ecclesiarum – Terminus et limes, stat libertatis asylum; Et fit confugium, portus et ara reis. 1490
Uff Schbaijmarisch dedma do doan saache
"'Was soll doan des', weaschd vielaischd deng'ge, 'de Nabf do, die hohl Schissl do'. Alla, woannen naije Voaschdea[1] mid soine onnare Wiadedräscha in die Schdadd g'ridde kummd, doan dud deado die Gaawe vum Bachus noi. Vunde Jungfraa iea Keäasch[2] awwa a vunde Paffe[3] isch die Schissl ä Grens, än Schuds un Blads fa die Fraihaid. Un fa Oag'glaachde isches än Haafe un Aldaa, wuse hie kumme kennen. 1490"
Doan hods a noch ä Wabbe vum Bischdum Schbaija midde Maria, de „Patrona Spirensis“.
Grensmarg un Keäascheschuds[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Die Dummschissel isch ä Grensmakiarung zwische Keäasch un Raisch, Domkabiddl un fraiji Raichsschdadd gwesd. Schun imma un iwaraal hodd g'golde: wea sisch in ännäre Keäasch flischde dud, isch do sischa - kän Schdaddrad hedd sich gdraud, änna ausna Keäasch odda gaa vunäm Aldaa weghole z'losse. Uma hedd a känn oannare Scherge g'funne, wus g'machd hedd. Haid noch finnen sisch Eainarunge dodroa zum Baischbiel im Keäascheasiel vun Auslända, wuma hodd abschiewe wolle odda lidaraisch in Gschischde wie Don Camillo un Peppone.
Hia awwa, oande Dummschissel, wa noch ebbes goans onnares: des isch ä Grens gwesd, wie zwische Lenda. Die Schdadd hodde naije Bischof abhole un b'glaide derfe, awwa bloos bis oan die Dummschissel, bis oan die Grens zwische Hochschdifd un fraiji Raichsschdadd, die Grenz zwische Bischofsreschd un Schdaddreschd. Wen sisch do änna ausde Schdadd bis zua Dummschissel, genaua g'sachd, uff die Keäaschesaid vum Nabf hodd flischde kenne, hodda nemme unna Schbaijara Reschd gschdone, awwa unna Bischofsreschd un isch erschdemol sischa voa weldlischa Vafolschung gwesd.
Vunde Dummschissel aus hawwen awwa a „Böszüngige Weiber“ un uudreuje Männa unnam Gschpedd vunde Laid än Schondschdää ummen Hals nuff bis zum Aldperdel draache misse. Newam Nabf hodds a n'Bronga gewwe un 1361 hoddma em Goddesläschdara die Zung rausgschnidde.
Waidari Gschischd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Wärendem Fischdebischdum hodds ledschmol Oafong 1611 Woin im Nabf gewwe. Do ischde naije Bischoof Philipp Christoph von Sötern in die Schdadd g'ridde kumme. Dnoch hawwen die Griesch, de Draisischjerische Griesch unde Pelsa Eawbfolschegriesch Faijalischkaide vahinnad. Die Froansose hawwn 1794 die Schissel donn duaschn Fraihaidsboom easedzd. Do sinn donn die lingsrhoinische daidsche Gbied zu Foangraisch kumme uns Fischdebischdum isch weldlisch worre.[1]
Nochde Iwwanoahm vunde Palz duachs Kenischraisch Baijan hoddmade Nabf 1822 siedlisch vum Dumm widda uffgschdelld, 1853 donn widda on soin frijare Blads un donn inde Dummgaade gschdelld. Des hoddma donn 1871 un 1877 nomol gmachd. Fadie 900-Joah-Faija vum Dumm 1930 hoddmoan donn widda voam Dumm, awwa weschede Schdrooß ä bissele newe soim frijare Blads uffgschdelld. Said 1989 schdeeda wie saidm Middlalda widda om rischdische Blads.[1]
Said 1982 hodde Nabf n'Raif aus Broase krischd, wus Wabbe vum Hochschdifd Schbaija un vum Ludwig von Helmstatt hodd,[2], wu vun 1478 bis 1504 de 66. Bischoof vun Schbaija gwesd isch un wu 1490 die Inschrifd uffm Nabf hodd oabringe losse.
Fillunge un 950-Joa-Faija[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Zwische 1930 un 2011 hoddmade Nabf 15 mol midd Woi gfilld.[1] Frija hoddm ä Medallwonn inde Nabf gdue, awwa said 1990 nimmdma ä Wonn aus Glasfasa vaschdergdm Polijesdahaaz.[1] Oaläßlisch vunde Faijare zum 950-jährische „Domjubiläum“ 2011 ischde Nabf widda gfilld worre, awwa nedd diregd: weschede Higgjene hoddma awwa ewe ä Blasdigschaal oigsezd, wu 1000 Lidda gfassd hodd. De Woi ischä Schbend vunnare Woibau-Gmoinde gwesd, wu frija zum Hochschdifd kead kabd hodd.
Websaide[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Commons: Schbaijmara Dummschissel – Sammlung vun Bilder, Video un AudiodataieVawais[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Bistum Speyer: „Zu des Volkes Lust und Fröhlichkeit“. Abgerufen am 26. Mai 2014.
- ↑ Europäische Stiftung Kaiserdom zu Speyer: Domnapf. Abgerufen am 26. Mai 2014.
49.3172972222228.4412166666667Koordinaten: 49° 19′ 2″ N, 8° 26′ 28″ O