Unnaschied vunde Gschischde vun "Wikipedia:Haubdsaid/Artikel des Monats/03"
Keine Bearbeitungszusammenfassung |
Keine Bearbeitungszusammenfassung |
||
| Zail 1: | Zail 1: | ||
[[File:Pfälzer-Leberwurst.JPG|thumb|150px|Pälzer Lewwerworscht, uffgschnidde un in em Kunschtdaam]] |
|||
[[File:Karl May.png|180 px|right]] |
|||
Die '''Pälzer Lewwerworschd''' is ä dradizionell in de [[Kurpalz]] un de [[Palz (Reg.Bez.)|Palz]] hergschdelldi Kochworschd aus zermahlänem [[Wutz|Schwoineflesch]], zermahläna Lewwer un zermahlänem Schbegg sowie Zwiwelle, Salz, Gewerze un Kraida, vun dännes wichdigschde de [[Marau]] is, där wu - näwwebai bemärgd - fär viel Pälzer Schbezialidäde tybisch un brächend is. Annersch als die mehrschde sunschdiche [[Lewwerworschd|Lewwerwerschd]] - un gradso wie viel hausmacher Lewwerwerschd - isse grau, wail kä Pekelsalz verwend werd. |
|||
'''Karl Friedrich May''' (* 25. Fäwrua 1842 in Ernstthal; † 30. Mäz 1912 in Radebeul bai Dreesde) waa än daidsche Schrifdschdälla, ääna vunde bekandschde un ärfolchraischsde iwwahaubd: soi daitschi Gsamdufflaach liehd irschndwo bai orra iwwa 100 Millione, wäldwaid iwwa 200 Millione in iwwa 32 Schbrooche! Un ea is mid saine hohe moralische Ooschbrich un saine frühe Kabidalismuskridik haid nuch akduell. |
|||
< |
<big><big><u>Allgemaines</u></big></big> |
||
Sie isch warm Del vun de Pälzer Variand vun de Schlachdblad, werd awwer vor allem als Straichworschd uf Brod oda Bredche gfudderd. Ibliche Zudade sin Essichgurge un schafer Senf. De Senf hilfd sehr de Schbeggadeel guud zu verdaue. Im Summer sin Radiesle ä dipischi Bailach. |
|||
Karl May kam aus biddäaarme Vahäldnisse, ea waares finfd vum väzeeh Kinnä, soi Vaddä waa Wewa, soi Mudda is Heebamm worre. Mid zwää Joa issa blind worr un ärschd wia finfe waa, konndn än Schbedzialisd haile. |
|||
In de Palz hods frieher en Ring Pälzer Lewwerworschd un en Ring [[Grieweworschd]] (Blutworschd) baim Medzja fer Brodzaide (Zwischemahlzaide vun Handwerga, Bauawaida oda bai Feldabaide), awwer a fers Owendesse zu Kaffee gewe. |
|||
1848 bis 1856 waara uff de Schuul, 1856 bis 1861 mim Schdipendium am Leraseminar, wora sea ärfolschraich abgschlosse hod. Aa soi Unnarischdstalend is in soine paa Schdeellä sea guud beweead worn. Drodzdäm issa, noodäm doßsn sysdemadisch griminalisiad hän, uf die schief Bahn kumme. Denoo waa zabbe mid Unnarischde un so hoda oogfange zu schraiwe. |
|||
Ä schnelles Esse z. B. am Samschdah war die annerschwo unbekannd Vebindung vun denne zwe ach Hausmacher genannde Werschd mit Pellgardoffle ([[Gequellde mit weiße Kees|Gequellde]]) oda Broodgardoffele (Gebredelde). Die Werschd sin kald zu de warme Gardoffele gesse wor. In naierer Zaid wern die Worschdsdiggle am End vum Broodprozess med erwärmd, wie ma es bai de [[Schlachdbladd]] vun jeher kennd. |
|||
Im Nowemba 1874 is soi ärschd Gschichd vaeffndlischd worn, ab 1878 wara fraia Schrifdschdälla. De grooße Ärfolsch kam mid soine Raiseärzählunge. Doch Ärfolsch ärzoischd Naid un soi Naida waan aach soin Unnagang: die hän in soinere Värgongehaid gwiehld un alles ans Lischd gebrunge, awwa värzäärd, värlooche, mid Valoimdunge un Booshaide gschbiggd, un soo gemain un hinnahälldisch, daßse Daitschlonds lange Zait määschtglesene Schrifdschdella dodemid schließlisch zu Dood gequäähld hän. |
|||
Während frieer bai hadda kerberlicher Ärwed ufm Feld, im Gade, im Wald, ufm Handwerkspladz oda baim Bau e feddi Zusammesedzung de Worschd besonders geliebd wor is, werd sie haid tendenziell mit wennicha Fedd hergschdelld. Ä iblichi Zusammesedzung in ennere guude regionale Medzjarai beschdeed z. B. aus 49% Schwoineflesch, 28% Schwoinelewwer, Schwaineschbegg, Zwiwwele, Kochsalz un Gewerze. Die echd Pälzer Lewwerworschd, drodz de grau Farb, hod also wesendlich mehr Lewweradeel als die maischde annere Leberwerschd, die ofd realisdischa „Inneraienworschd mit Spure vun Lewwer“ heße sollde. De hohe Lewwerandeel beschdeed ned bai mancher Konserv aus grooße Fleschfabrigge mitm Ufdruck „Pälzer Lewwerworschd“, so dass sich en Bligg ufs Edikedd lohnd. |
|||
Am 22. Mäz 1912 hodda soi ledschde Driumpf gfaiad, wia in Wien inde iwwafillde Sofiesääl än Voadraach "Empor ins Reich der Edelmenschen!" ghalde hod. Uffm Häämwesch hoddarä Ärkäldung griehd, die wu soi dorsch dän Zores voahea gschwächde Körba nimmi hod vägrafde gekännd. Am 30. Mäz 1912 issa gschdorwe.</br>[[File:Nuvola apps xmag.png|20px]] [[Karl May|waidalese ...]] |
|||
</br>[[File:Nuvola apps xmag.png|20px]] [[Pälzer Lewwerworschd|waidalese ...]] |
|||
<noinclude>[[Kategorie:Hauptseite:Ardiggl vum Monad|03]] </noinclude> |
<noinclude>[[Kategorie:Hauptseite:Ardiggl vum Monad|03]] </noinclude> |
||
Iwwa'awaidung vun 17:26, 27. Feb 2013
Die Pälzer Lewwerworschd is ä dradizionell in de Kurpalz un de Palz hergschdelldi Kochworschd aus zermahlänem Schwoineflesch, zermahläna Lewwer un zermahlänem Schbegg sowie Zwiwelle, Salz, Gewerze un Kraida, vun dännes wichdigschde de Marau is, där wu - näwwebai bemärgd - fär viel Pälzer Schbezialidäde tybisch un brächend is. Annersch als die mehrschde sunschdiche Lewwerwerschd - un gradso wie viel hausmacher Lewwerwerschd - isse grau, wail kä Pekelsalz verwend werd.
Allgemaines
Sie isch warm Del vun de Pälzer Variand vun de Schlachdblad, werd awwer vor allem als Straichworschd uf Brod oda Bredche gfudderd. Ibliche Zudade sin Essichgurge un schafer Senf. De Senf hilfd sehr de Schbeggadeel guud zu verdaue. Im Summer sin Radiesle ä dipischi Bailach.
In de Palz hods frieher en Ring Pälzer Lewwerworschd un en Ring Grieweworschd (Blutworschd) baim Medzja fer Brodzaide (Zwischemahlzaide vun Handwerga, Bauawaida oda bai Feldabaide), awwer a fers Owendesse zu Kaffee gewe.
Ä schnelles Esse z. B. am Samschdah war die annerschwo unbekannd Vebindung vun denne zwe ach Hausmacher genannde Werschd mit Pellgardoffle (Gequellde) oda Broodgardoffele (Gebredelde). Die Werschd sin kald zu de warme Gardoffele gesse wor. In naierer Zaid wern die Worschdsdiggle am End vum Broodprozess med erwärmd, wie ma es bai de Schlachdbladd vun jeher kennd.
Während frieer bai hadda kerberlicher Ärwed ufm Feld, im Gade, im Wald, ufm Handwerkspladz oda baim Bau e feddi Zusammesedzung de Worschd besonders geliebd wor is, werd sie haid tendenziell mit wennicha Fedd hergschdelld. Ä iblichi Zusammesedzung in ennere guude regionale Medzjarai beschdeed z. B. aus 49% Schwoineflesch, 28% Schwoinelewwer, Schwaineschbegg, Zwiwwele, Kochsalz un Gewerze. Die echd Pälzer Lewwerworschd, drodz de grau Farb, hod also wesendlich mehr Lewweradeel als die maischde annere Leberwerschd, die ofd realisdischa „Inneraienworschd mit Spure vun Lewwer“ heße sollde. De hohe Lewwerandeel beschdeed ned bai mancher Konserv aus grooße Fleschfabrigge mitm Ufdruck „Pälzer Lewwerworschd“, so dass sich en Bligg ufs Edikedd lohnd.
waidalese ...