Schdennografie
Schdennografie, korz Schdenno iss e Korzschrifdsischdäm des schnella wie die nommal Longschrifd g'schribb werre konn unn es eameechlische dud im nommale Dembo g'schbrochne Schbrooch midschraiwe se kenne.
Die moddeanne Schdennografiesischdeme sinn ehrm Wäse no Buchstaweschrifde. Sie enhalle awwa ah Elemende aus de Silweschrifd sowie Zaiche fär gonze Wärda („Kärzl“). Zusädzlichi Kärz werd dorch die Ausstoßung feschdg'leeda Silwe g'wunn.
De Begriff Schdennografie dud sisch vun de grieschische Wärda stenos („eng“) unn graphein („schraiwe“) ablaide. E in Korzschrifd vefassdes Schrifdstigg häßd Schdennogromm. Unn e Person, wo die Schrifd anwendt, iss e Schdennograf.
Daidschschbroochische Sischdäme
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Es erschd daidschschbroochisch Schdennografielehrbuch iss 1678 vum Charles Aloysius Ramsay unnam Diddl „Tacheographia“ veeffndlichd wor. Es Sischdäm gehd uff die aldgeometrisch englischi Korzschrifd vum Thommas Sheldon serigg unn iss ab 1787 on de werddebergisch Universidäd, de hohe Kallsschul, g'leerd wor. Speeda sinn unna onnrem Friedrich Mosegail (1796) unn Carl Gottlieb Horstig (1797) mid b'awaidunge vum naigeomedrische Sischdäm vum Taylor g'folchd.
Fronz Xaver Gabelsberger, bairischa Minischderialbeomda hod die aus de Schraibschrifd abg'laidedi kursive daidsche Schdennografie b'grindt. Sie wää ehrm Schrifddugdus ass kursiv orra grafisch b'zächld. Em Gabelsberger soi Haubdweak „Õlaidung zua Daidsche Reddezächekunschd“ vum Joor 1834 iss e Mailestää vun de Schdennografieg'schichd. Soi Schdennografieschdiel hod ah die Korzschrifdenwigglung in Noad- unn Oschdairoba unn zum Dääl ah in Iddalje b'influssd, während Englond unn die romonische Länna bai geomedrische Sischdäme g'blibb sinn.