Woihnachde

Woihnachde is es grisdlisch Feschd vun de Geburd vun Jesus Grisdus, un doodemid – noom grisdliche Glauwe – vunde Menschwäadung vun Godd. Haabdfaijadaach is de 25. 12., därwu om Voaoowend mim hailische Oowend unde Grisdnachd beginne duud.

S'Word Woihnachde

S'friehschde Vorkumme vum Word „Weihnachten“ schdommd ausde Bredischdsommlung Speculum ecclesiae vun 1170.

„diu gnâde diu anegengete sih an dirre naht: von diu heizet si diu wîhe naht.“

„Die Gnade (Gottes) kam zu uns in dieser Nacht: deshalb heißt diese nunmehr Weihnacht.“

un um 1190 schdommd a s'Gdischd vum bairische Dischda Spervogel

„Er ist gewaltic unde starc, der ze wihen naht geborn wart: daz ist der heilige krist.“

Mystisch Droiäänischkaid

Schun Maria, ä zwelf bis draizeehjährisch jiddisch Meed, hod Problem demid ghad, doßse solld Mudda wärn ohne än Mõõ. Un schun die ärschde Grisde sin midde Frooch konfrondiad worrn, wie des Goddes Sohn un selwad Godd soi kännd, wonns doch när ään Godd gäbd. Die Kärch hod inzwische viel gelehrdes Zaich dodezu gsaad un es hod schun ä paa Schisme desdeweje gäwwe, awwa die beschd Ärklärung liefad doch där Ängel, därwu Maria kodakdiad hod: Bai Godd is nix uumeeschlich.

Noo Ärklärunge zu frooche is sinnlos: Wea glaabd, doßs än Schepa gäbd, än Godd, vun dämm alles kumbd un zu däm wu alles hiezield, där glaabd aach, doßs nix gäbd, was däm Godd uumeschlich soi kännd, wonnanär will. Un dodefär braachs donn aach kää Ärklärunge mea, wail eh kään Mensch Godd ärkläre konn.

Woihnachdsgschichd

Sellemols – wie de Auguschdus in Rom Kaisa waa unen gewisse Cyrius war Schdaddhalda in Syrie un änner, wu Herodes ghäße hod, waa de Keenich vun Judäa, do hod de Kaiser befohle, daß soi ganz Volg solld gezäld wärn – un daß än jeda soll dohie geeje, wu er gebore worn is fär sich uffschraiwe zu losse. Des waa fär zu wisse, was so an Schdaire inzedraiwe wär. So hod än jede do anne gemächd, wu daßa hea waa, un hott sich indraache gelossd.

So hod aach de Zimmamonn Sepp vun Nazareth in Galiläja enuf gemächd nõ Judäa in äm Dawid soi Schdad, die wu Bedhlehem hääßd, wail daßa ausm Dawid soi Sippschafd waa un do hodda sich indraache losse gemißd mid soinäre Braud Maria, wu in onnare Umschdänn waa.

Wie se donn dord waare, do hänse inde Härbärche kään Pladz mea griehd un sin inärem Schdall unnakumme, wo es Maria donn ian Sohn geboore hod, Jesus, ian Ärschde. Se hän'n in Winnle gewiggld un in ä Fuddakribb glehd, wos im Hoi schee waich un waam un kuschlich waa.

In därre Gejend doo waan aach die Hirde als Nachdwach bai iam Vieh ufde Waid. Zu dänne isän Ängl kumm un waila soviel Glanz un Lichd vun Godd midgebrung hod, doßs midde inde Nachd hell worrn is, hän die Hirde ä aarschi Õngschd griehd. Do hod där Ängl awwa gsaad: Firchdn Aich ned, ich bringen Aisch ä gonz grooßi Fraid, fär Aisch un Aian gonzes Volg:

Haid is Aisch in äm Dawid soinere Schdad de Ärleesa gebore, de Messias, de Härr. Un des soll Aisch ä Zaiche soi: Ia wärn ä Bobblsche finne, wu in Winnle gewiggld inänärre Gribbe laije duud.

Un pledzlisch waa doo ä richdisch grooß himmlisch Heaschaa un hod gejuwld un Godd gebriese un geruufe: „Ehre sai Godd inde Hee un Friede fär alle Mensche wu guudwillich sin!“

Un wie die Ängl ford waan, do hän die Hirde zunonna gsaad: Alla, mache mär uf Bedhlehem un gugge mär mol, was dord Sach is.

Dord hänse Maria gfun un de Josepp un es Bobblche inde Kribb un se hän Godd gepriese un iwwarall vazähld vunde Ängl un vun wasse gsien hän im Schdall bai Bedhlehem.

Gschichdliches

Haid wärd allwail gsaad, es wahre Geburdsdadum wißd mär ned, die Kärch häd im Middlalda es Julfeschd, die Midwindawend ausgeguggd fär ausänäm haidnische Fesd än grisdliches zu mache. Alla guud, warum aach ned. När – so gonz baßd des ned. So is die Windasonnewend ned am 25. sunnan om 21. 'Awwa mär häd eh frieja kään Gebordsdaach gfaijad.' Jo, sicha, sicha. Awwa irschnd äbbes muß mär wohl ghad hä, sunschd häd mär ned noo 12 Joa die Baa-Mißwah faian gekännd, die Uffnohm in die Gmää. Mär wääß, daß es Maria noch long gelebd hod, viellaichd bis korz voa die Joahunnadwend. Was liehd doo neja, als daß mol wea gfrood hod: „Saa mol, wan hoschde dän donn aischndlich geboore?“ un es Maria hod viellaichd gsaad: „Ach, des waa laichd zu märge: inde dridd Nachd noo de Windasunnewend.“ Meechlich. Sicha is när ääns: Schun voa em Joa 221 hodde Julius Africanus de 25. 3. sowohl als als Õõfang vunde Passion wie aach als Daach vun de Maria iara Empängnis oogäwwe – un des hääßd Geburd om 25. 12. ...

Bedaidung

Woihnachde is es uubeschrängd Fesch vunde Liewe: Godd liewdi Mensche so sea, doßa selwad Mensch worn is, fär uns zu ärleese.

Godd is Mensch worrn
ned fär sich sunnan fär die Mensche
Än Keenich in Armud gebore
än Kind fär dänne Mäschdiche die Schdärn zu biede

Schun long hän die Kinna zu Sangd Nigglas äbbes gschängd griehd. De Ludda hod don 1535 die Idee ghad, mär solld ned on Sangd Nigglas die Kinna bschenke, sunnan on Woihnachde – un so geschiehds saiddäm. Niß hods gäwwe un ä bißje Backwärg, Äppl un Orõõsche. Äbbes Sießes un äbbes Seldenes. Wonns Geld dezu doo waa. Faschd imma Kläädung: Was die Äldere ausgedraae ghad hän, is uf die Jingere kumme un ausm Vadda soim alde Rogg, där wu aach schun zwää mol gewänd worn waa, hod mär als noch ä Mändlsche fär de Buu mache gekännd – wonns när waam waa. Schbielzaich hän die Kinna griehd, aus klääne Holzschdigglchä gschnidzd, wommas Geld ghad hod fär Faawe. Wichdicha als wie es was is als es daß geweßd – es Gscheng is als när es Symbol gewäßd mid däm wo daß mär gezaichd hod, wieviel Liewe mär äm onnan schenge will.

När baide Raiche, do gings aach drum, zu zaiche, was mär schänge konn – un do schdand ned es Gschäng im Voadagrund, sunnan soin Weerd.

Haid is Woihnachde kommerzialisiad un beschimme die Voafaijadaach.

Weblings

 Commons: Weihnachten – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie