Insekte

Vun Wikipedia
Insekte
Syschdematik
Stammgrubb: Urminder (Protostomia)
Iwwarschdamm: Haidungsviecher (Ecdysozoa)
Schdamm: Gliederfüßer (Arthropoda)
Unnaschdamm: Tracheeviecher (Tracheata)
Iwwaklass: Sechsfüßer (Hexapoda)
Klass: Insekte
Biologischi Nomenklatur
Insecta
Unerklasse
  • Felsehubser (Archaeognatha)
  • Fischjer (Zygentoma)
  • Fluginsekte (Pterygota)
Gelbrandkäwwer
Schema zur Anatomie vun de Inseggde
A – Caput (Kopp)
B – Thorax (Bruscht)
C – Abdomen (Hinnerleib)

1. Antenne (Fiehler)
2. Ocellus (vorn)
3. Ocellus (owwe)
4. Facetteaach
5. Herrn
6. Prothorax
7. riggseidiche (dorsale) Arterie
8. Trachee
9. Mesothorax
10. Metathorax
11. Errschdes Flieschlpaar
12. Zweddes Flieschlpaar
13. Middldarm
14. Herz
15. Eierstock
16. Hinnerdarm (Rektum)
17. Anus
18. Vagina
19. bauchseitiches Nerrvesyschdem mit Ganglie
20. Malpighische Gfäße
21. Tarsomer
22. Prätarsus
23. Tarsus
24. Tibia
25. Femur
26. Trochanter
27. Vorderdarm
28. Thoraxganglion
29. Coxa
30. Spotzdries
31. Unnerschlundganglion
32. Mundwerkzeich

Die Insekte (Latäin: Insecta) sin e Klass vun Gliederfießer. Die Wisseschaft, wo sich mit de Insekte befasse dut, is die Entomologie.

Merkmale un Anatomie[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Wie de Name "Insekte" orre a die Nomenklatur schun seet, is e Insekt e "ingeschnittenes" Viech. Es gliedert sich in de Kopp (Caput) die Bruscht (Thorax) unn de Hinnerleib (Abdomen), die sich a selber widder in verschiedne Segmende indäle, wo mit schdrabbazierfäiche Häutcher (Intersegmental-Häutcher) verbunne sinn. Auße rum is e Außeskellet aus Chitin.

Trachee[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Die Trachee sin zum Atme do. A im Wasser leewende Insekte henn so e Tracheesyschdem, es werd so genutzt, in dem die Viecher entweder Luftblose mit unner Wasser nemme, was de Riggeschwimmer so macht, orre a de Gelbrandkäwwer, wanner unnerm Eis is un nit an die Luft kann, orre se missen an die Owwerfläch gehe, um se atme. Libellelarve zum Beispiel henn was besonneres: Die henn Tracheekieme. Das sin stark verzweigte un alle Organe versorschende un a unnernanner verbunnene Schläuch am ganse Kerbber, manschmo a ganse Luftsäck. Se sin net nur do, wo mer se vermut, sondern a an de Fiehler un in de Flieschladere. Se ende in de dinne Tracheole, wo dezu do sin, dass de Sauerstoff ins Gewewe gehe kann. Die Löcher, wo die Luft dorschgeht, heißen Stigme. Ey Stigma is normal oval orre schlitzfermisch, henn e Filder drin, wo de Dreck drin hänge bleiwe soll, unn se sinn an de Seide vum Thorax un em Abdomen.

Verdauungssyschdem[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Wann es Insekt was fresst, dann gehts dorschs Maul dorsch erscht in de Schlund, vun do her werds in de Verdauungskanal gesooche. Dorsch die Speißerehr gehts Fudder in de Kropf, wo vorverdaut un Vorrät uffnemme kann, wo bei manche Arde ver die Larve se fiddere benutscht werd. Dann gehts in de Kaumache, wo es Fudder zerklennert. Der Teil vum Verdauungssyschdem nennt sich de Vorderdarm. Zum Middldarm, dodezu rechnt mer nur de Maache. In demm werren die Nährstoffe uffgenumme. Die Maphalgische Gfäße sin Schläuch im Abdomen vun denne Viecher, wo sackgasseardich vum Darm, meischdns em Üwwergang zwische Middl- un Hinnerdarm abzweischn un die nemme ausm Blut die Abfallstoffe uff un leidn se in de Verdauungskanal. De Hinnerdarm unnergliedert sich in de Dünndarm, de Grimmdarm, wo oft mit Bakderje wo Nährstoffe abbaue voll is, unn dann de Maschddarm, wo es Wassa, was in de Scheiße war, uffgenomm werd. Außerdem werd se do gelaachert, bis es Insekt kagge muss, wo die Scheiße wie beim Mensch üwwer de Hinnere rausgeloss werd.

Nerrvesyschdem[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Es Nerrvesyschdem besteht ausm Bauchmark un re Reihe vun Ganglie, das sin s Herrn, wo die Sinnesreize vun Fiehler unn Aue verarweit, es Unnerschlundganglion, wo vor Allem de Kauvorgang steuere dut, drei Ganglie im Thorax, wo die Fortbeweschung bediene, unn die Ganglie im Abdomen, die sogenannde Abdominalganglie, wo die innere Organe steuere dun. Außerdem gebts noch es periphere Nervesyschdem, wo es Herrn un es Bauchmark mit Muschgele unn Sensore verbind, um die Beweschunge zu steuere, unn dann gebts noch es viscerale orre a vegetative Nervesyschdem, wo die selb Verbindung herstellt, awwer um die innere Organe steuere se kenne.

Blut unn Blutkreislauf[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Es Insekteblut is rot, gelb, gree orre Farblos unn besteht aus Plasma unn Hämocyte. Es enthält key Stoffe, wo Sauastoff binnen, es dient nämlich im Geesatz zum Blut vun z. B. uns Mensche net dem Transbort vun Sauastoff, sondern nur dem vun Nähr- un Abfallstoffe un dem Kohledioxid. Insekte henn en offne Blutkreislauf, das hääscht, sie henn key Adere, sondern es Blut geht so dorsch de Kerbber. Es Herz hot zum Pumbe e Ringmuschgulatur, wann sich es Herz zammezieht (kontrahiert), werd es Blut dorsch die Aorta, wo ke Ader is, wie beim Mensche, sondern de vordere Däl vum Herz, in die Kerbberhehl gepumt, un dann wirre dorsch sogenannde Ostie, Schlitze im hinnere Däl vum Herz, wo sich a in de Fachsprooch Herz nennt (im Geesatz zum vordere Däl) ingesooch. Außerm Hauptherz henn die Insekte noch an de Fiehler un an de Bey Pumpvorrichtunge, un die wo Flieschel han, noch am Flieschelansatz, wo sich Flieschlherze nennen, un es Blut dorsch die Flieschladere pumpen.

Verbreidung un Vorkumme[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Insekte gebts eienlich faschd weldwaid, bis uff in de Ozeane. Sogar in de Antarktis gebts Insekte wie e paar, die zu de Wasserläufer zähle, un Zuckmigge wie die Belgica antarctica unn aus de Gaddung Clunio. In de Troobe is die greschd Ardevielfalt, awwer sunscht eschnwo gebts a ganz schee viel verschiedne Insekte, wammer vun so Extremleewensräume absieht. Weltweit sin üwwer ey Milion Insekdearde bekannt.

Weblinks[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

"Insektebox"