Salvador Allende

Vun Wikipedia
Salvador Allende korz vorem Pudsch 1973

Salvador Allende (* 26. Juni 1908 in Valparaíso; † 11. Sebbdemba 1973 in Santiago de Chile) is en chilenische Addsd, sozialisdische Boldidigga unn vun 1970 bis 1973 de Präsidend vun Chile gewessd. De Allende hot vasuchd, midd sozialisdische Reforme die Armud unn Uuglaischhaid in Chile zu besaidische, wolld awwa en demokradische Sozialismus im Gejesadz zu onnere sozialisdische Schdaade uffbaue. Om 11. Sebbdemba 1973 issa vum Augusto Pinochet ausm Åmd gepudschd worre. Obba sisch dennoo umgebrochd hot odda ermorded worre is, lied im Dungle. De Pinochet hoddm Allende soi Bolidigg rigggängisch gmeschd unn neoliberale Reforme oiglaided.

Leewe[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Jugend unn Ausbildung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Salvador Allende Gossens is in de chilenische Hafeschdadt Valparaíso als ääns vun seggs Kinna vum Salvador Allende Castro unn de Laura Gossens Uribe in ä birgerlischi Familje naigebore worre. De Vadder schdammd ausm Baschgelond unn die Mudder aus Belgje. De Allende hot noo saim Bsuch vun Gymnasie in Tacna, Valdivia unn Valparaíso Medizin uff de Universidäd Valparaíso zwische 1925 unn 1931 schdudierd, do 1932 Abbrobadsion als Addsd bekomme unn 1933 aa promovierd.

Bolidische Õõfäng[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Schun in soiner Kindhaid hot sisch de Salvador Allende iwwer die soziale Uugreschdischkaid uffgerehd. Während soim Schdudium hot sisch de Allende on Prodeschde geeje die Diggdadur vum Oberschd Carlos Ibanez del Campo betailischd. Domols issa aa zum Schdellvadredene Präsidend vun de Federadsion vun de chilenische Schdudende (Federacion de Estudiantes Universidad de Chile) gewähld worre. 1929 issa Midglied vun de Fraimaura worre. 1933 is die Sozialisdisch Baddai vun Chile gegrinded worre, de Allende is eena vun de Grindungsmidglieda in de Region Valparaíso unn do de Baddaiseggredär.

Abgordnada unn Minischda[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

1937 werd de Allende als Angordnada vun de Sozialisdische Baddai ins chilenische Balamend gwähld. 1938 bis 1940 hodda unnam Schdaadspräsidend Pedro Aguirre Cerda es Åmd als Gsundhaidsminischda bsedzd. In dem Åmd hodda Gsedzesännarunge im Beraisch Gsundhaids- unn soziale Absischarungsbolidig dorschgsedzd. 1943 werda zum Generalsggredär vun de Sozialisdische Baddai gwähld unn 1945 zum Senador.

Tädischkaid als Addsd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Salvador Allende hot soi medizinisches Wisse nedd ner ins Gsundhaidsminischderium naigebrochd. So hodda als Addsd an verschiedene schdaadlische Gsundhaidsorganisadsione gschaffd. Tädisch issa aa on de Universidäd Santiago unn de Zåhnäddsdlische Hochschul gwessd. Finf Johr issa Präsidend vun de chilenische Äddsdekåmmer gwessd, zää Johr wara Vorsitzenda vun de Abdäälung fer effendlische Gsundhaid on de Äddsdekåmmer.[1]

Privades[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

1940 hodd de Allende Hortensia Bussi (1914 – 2009) ghaiad. Mid ihr hodda drai Teschder: Carmen Paz (* 1941), Beatriz (1943 – 1977) unn María Isabel Allende Bussi (* 1945).[2]

Präsidendschåfd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Weg zum Präsidende[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Salvador Allende hot schun mehrmols vasuchd Präsidend zu werre. Es erschde Mol im Johr 1952, wo er midd 52.000 waid unnerleje gewessd is. 1954 werda awwa zum schdellvadrende Senådspräsidende gwähld. 1958 dudda nochemol õõdrede, griehd zwar 28% vun de Schdimme, valierd awwa knabb geeje de Jorge Alessandri Rodríguez. Aa bai de näggschde Wahl 1964 dudda õõdrede, valierd awwa midd 39% vun de Schdimme geje de Chrischddemokrad Eduardo Frei Montalva, wella 56% vun de Schdimme griehd hot. 1966 issa awwa bai de Wahl zum Senådspräsidende afolgraisch.

Wahl zum Präsidende[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Im Johr 1969 hawwe sisch die Kommunischde, Sozialischde unn kläänere linge Pardaie (Radikale unn Sozialdemokrade) zur Unidad Popular (UP) zåmmegschlosse. Die Up hot de Salvador Allende am 4. Sebbdemba 1970 fer die Präsidendschåfdswahl uffgschdelld. De Salvador hot midd 36,3% die reladive Mehrhaid geeje de Jorge Alessandri Rodríguez (34,9%) unn de Radomiro Tomic Romero (27,9%). Ihm hot awwa die notwendisch absolude Mehrhaid gfehld, um Präsidend zu werre. Desweeje issa am 26. Oggdowa im Kongress midde Schdimme vun de Chrischddemograde unn de Volgsfrond. Zwischezaidlisch hot de Allende en Õõschlaachsvasuch iwwerlebd, bevora om 4. Nowemba zum Präsidend vun Chile aklärd werd.

Bolidig[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Em Allende soi erschdi große Åmdhåndlung war es Vorõõdraiwe vun de Agrarreform ab Õõfong vum Johr 1971, do hodda de Großgrundbesidza zwonzischdausend Heggdar Lond weggenumme unn 's de Baure unn de londwerdschafdlische Kolleggdive gewwe. Aa die Prais vun de Grundnahrungsmiddl hod die Regierung vorgschriwwe. Im Mai 1971 dudd die UP bai de Kommunalwahle in Chile 51% vun de Schdimme erhalde. Im Juli 1971 dudd de Kongress de Vaschdaadlischung vun de Kubbermine ääschdimmisch zuschdimme. Fern Plån vum Allende, drai Besdzdimer, nämmlisch privade, soziale unn gemischde aizefihre hot sisch kää Mehrhaid im Balamend finne losse.

Kwällä[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Äänzlnoowääs[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

  1. http://www.munzinger.de/search/portrait/salvador+allende+gossens/0/10670.html
  2. http://www.dieterwunderlich.de/Salvador-Allende.htm