Wadigaan

Vun Wikipedia
Die Flagg vum Wadigaan
Es Wabbe vum Wadigaan

De Wadigaan (dt. Vatikanstaat, auch Vatikanstadt, lat. Status Civitatis Vaticanæ, ital. Stato della Città del Vaticano), is de klänschde Schdaad vun de Welt. Net ämol 1000 Lait wohne im Wadigaan unn er hot e Fläch vun knabb em halwe km². Die zwee offizielle Amtsschbrooche sin Ladain unn Iddalienisch, die vunde Schwaizagard idalienisch un Daitsch. Bezahld werd im Wadigaan mim Euro, de Wadikaan hod än aischnes Minzkondingend un gäbd aach aischn Briefmarge eraus - baides sin gsuuchde Sammlobjekde un draache än Guuddääl zu de wadigansche Oinoome bai.

Geografie[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Wadigaan liegt ufm Vadikanhieschl, fria außahalb, jezad in de Inneschdadt vun Rom, is vunännäre Maua oigfrieded, ä pargardisch Londschafd mid oigschbränglde Baude, komplett vun Idalje umschlosse un hod desdewesche aach Währungs- un Schbrooch-Oihaid. Zum Wadikan gheere außam Pedasdum un -pladz unm Bahnhof aach die Sixdienisch Kabell, die Gärde un Musee un die Paläschd.

Gschichd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Zu Õõfang vum 4. Joahunnad is es Grischdedum Schdaadsrelischion vum alde Reemische Raisch (Imperium Romanum, SPQR) worn un hod dodemid aach wäldlisch Machd griehd, also grad des,woes noo soinere aichn Lehr gaaned hawwe solld Joh 18,36 Sla. Dorch Schenkunge hod donn die Kärsch als mea Lond griehd un noom Zärfall vum Reemische Raisch hän donn die Päbschde aach wäldlisch Machd iwwa Rom un iane Gebiede beooschbruchd un midde Pipinsche Schängung aach griehd.

Doodraus is donn schließlisch äm gruße un mächdische Kärcheschdaad worn, där wu sisch iwwa halb Idalie un Sizilie ausgedehnd hod. Residenz waa die ärschde rund sexhunnad Joa de Laderaanpalasd, donn ärschd sin Kurie un Pabschd inde Vadikan umgzooche. — Äm Bischuf vun Rom - wasde Pabschd jo is - soi Kadhedral is awwa die Laderanbasiliga gbliwwe.

Nadialisch waas - wie jo bai allem in Oiropa - wirra Napoleon, där wu donn alles kabuddgemachd hod: im "Konkordad" (wamma äbbes unna Zwang zuschdande kummenes iwwahaabd su nenne därf...!), des wu Napoleon äm Kardinalschdaadssägredär (äbbes wie Premierminischda) Consalwi ufogdroiad hod, hod die Kärsch all ia Lond valoan.

De Wiena Kongreß hoddon de Kärcheschdaad wirraheagschdelld, awwa 1870 issa bis uf de Wadikan im Keenischraisch Idalie ufgonge. Un so iss donn aach im Konkordad zwische Mussolini un äm Hailsche Schduhl ausghannld worn. Saiddäm is de Kärscheschdaad när nuch de Wadikan als souwarääne aischnschdännischa Schdaad, där wu dorsch de Hailisch Schduhl innandzional vadreede wärd.

Die viele exterritoriale Gebiede vum Vadikan sin zwaa Aindum un - s mehrschd - aach in soim Bsidz, gheean awwa ned zum suwarääne Schdaadsgebied.

Wadiganischäs Aischdum[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Doo wärds ä glää bißsche problemadisch: De Vadikan is als än souveräne Schdaad audomadisch aach än aischnes Välgaräschdsubjegd. De Pabschd is - un des is absolud äänzischaardisch - als Person än aischn Välgaräschdssubjegd - waila es Owwahaabd vunde (kadolisch) Kärsch is. Äs gäbd Laid, diewu die Oisedzung vum Pedrus Mt 16,18 EU (vgl. Mt 16,18 vul) fär ä Fälschung halde (uhne doßs bewaise känne...) un es gäbd viel, die wu - wie de Madin Luda un die odrodoxe - die Schdäll onnaschda indabrediere als wie die kadolisch Kärsch. Awwa es schdehd hald ämold doo un de Pabschd konn als äänzscha beõõschbruche, äm Pedrus soi Noofolschä zu soi - ob zu Räschd odda ned, des konn kään Schdaad waache zu beandworde. Un dodemid waas donn aach kää Problem mea, fär de Pabschd die Inschdiduzion vunärem pärsonalisiade Välgaräschdsubjegd zu äraische. Dodemid schdelld sich awwa die Frooch, ob äbbes wie die Kunsdschädz vunde Wadigaansche Musèe äm Pabschd - also de Kärsch - gheere odda äm Wadigaanschaad.

Des sin zun ääne die Wadigaanische Musee un Arschiewe, die wu in de Wadiganschdadt liehe, un dänne ian Oirischdung un - voa allem - dänne ian Exponade.

Uffm Gebied vum Wadigaan sin

  • der Petersdom
  • die Sixtinische Kapelle
  • die Vatikanischen Museen
  • die Vatikanische Bibliothek
  • das Vatikanische Geheimarchiv
  • die Vatikanische Pinakothek
  • der Bahnhof der Vatikanstadt
  • die Vatikanischen Gärten
  • die Leoninische Mauer
  • der Apostolische Palast
  • der Governatoratspalast
  • die Vatikanbank (Istituto per le Opere di Religione)
  • der Vatikanische Heliport
  • ein kleiner Teil der Vatikanischen Audienzhalle

Dodezu kumme als exterridoriala Bsidz nuch

  • die päpstlichen Besitzungen in Castel Gandolfo mit der Hauptstelle der Vatikanischen Sternwarte
  • die Patriarchalbasilika Santa Maria Maggiore
  • die Patriarchalbasilika und eigentliche Bischofskirche des Papstes als Bischof von Rom San Giovanni in Laterano
  • die Patriarchalbasilika San Paolo fuori le Mura
  • Palazzo Courtial
  • Palazzo di Propaganda Fide
  • Palazzo di San Callisto
  • Palazzo del Vicariato
  • Palazzo della Cancelleria
  • Sitz der Kongregation für die orientalischen Kirchen
  • Sitz der Kongregation für die Glaubenslehre
  • der Campo Santo Teutonico
  • der größte Teil der Vatikanischen Audienzhalle

Machd[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Es Schbiel midde Machd waa schun imma, said die Kärsch unna Konschdandin I zu weldlischa Machd kumme is, ä grußi Vasuuchng un es hod viel Joahunnade gedauad, dis doßse kabiad hän, doß die moralisch Machd, die wuse ausiewe känne, umso greeßa is, je inteechara sie selwad sin un je weenischa wäldlische Machd se hän.

"Wieviel Diwisionen hodde Pabschd?" hod Schdalin gfrood un gmäänd, de Wadikaan wär machdlos. Tom Clancy siehd des in soim Roman Im Zaische vum Drache gonz onnaschda: inde figdiwe Hondlung wärn än Babdischdeparra un de kadolisch Nundzius vunde schinesisch Polizai ärmord - voa laufnde Kameras vun CNN. Aus Prodäsd wärn inde USA un Oiropa kää schinesisch Waare mea gkaafd - Schdaadsbagrodd drohd.

Taadsäschlisch waas de Wadikaan, waas Carol Woitila - Pabschd Johannes Paul II - därwu zamme mim Gorbadschof es Änd vunde kommunisdisch Dikdadur in Rußlond oigekaid hod: Diblomadie - un Ghäämdiblomadie - vun Kärsch, Hailschm Schduhl un Wadikaanschdaad sin idendisch un de Wadikaan is ääna vunde ledschde Schdaade, wu ghääm wägglisch nuch ghääm määnd.

Alladings hodde Wadikaan - un mim die kadolisch Kärsch - nuch onnäräm Haufe vun Aldlaschde zu drooche: es Gschichdsbewußdsoi un dodemid es Dänge in gschichdlische Dimensione, Relewanze un Reladiwidääde inde amerikonisch un daitsch Bvälgarung sin grademol Null. Voa draißsch - väddzsch Joa waas nuch gonz normaal, doß Schläsche zur Ärziejung ghead hän - wonn awwa haid eraus kimmd, doß än Parra äm Meßbuu odda äm Buu inärem kärschlische Kinnahääm ää glongd hod, donn is des, was sellemols gonz normaal waa, uf äämol "Kinnesmißhondlung" un die "Opfa" valonge Schoodnsärsadz...

Ähnlisch ises middm sexuelle Mißbraach: inde Kärsch issa vabode un im Wadikan schdehda unna Schdroof[1], awwa im Indrässe vunde Opfa - wu sellemols vunde Gsellschafd selwad ä grußi Midschuld ufgeloohd griehd hädde - hodmär viel im Schdille abgeduun. Dodezuu is kumme, doßs ärschdas när un ausschließlich selle Parra waan, vun dänne mär gwißd hod, die wu sisch selwad õõgklaachd un um Hilf gebeede hän, um dodeevun fodzekumme - raaïsch Sinda, wu ändsaach un ufheere wollde. Un käm waa klaa, doß es Bekämpfe vun Driewe ned su ääfach is kääm außa äm Wadikaan, där wu des Probleem jo schun long mim Zelibaad ghad hod un doo uf die sälwe Wais reagiad hod, wie bai Vafehlunge geeschns Zelibaad. was de haidisch Gsellschfd weda raischdm nuch weenschns vaschdonne wärd.

Än gonz onnaschdes Probleem färde Wadikaan is, doßa die ledschd absolud Monarschie is. Soo zmindschd wärdsm voageworf. Des is nadialisch Kabbes. Die Exekudiv unnaschdehd de päbsdlisch Kommission färn Wadikanschdaad (Inneminischderium) unna iam Präsidende (Inneminischda), vun däm wu daß die Diregdzione vum Governadorraad abhänge - klaara un dronsparenda wie inde BRD - un die Gsädze wärn vum Pabschd odda in soim Nome vunde päbsdlisch Kommission färn Wadikanschdaad ärlosse. Noom Gsädz vum 21. Nowemba 1987 wärd die Gerischdsbaakaid vunärem Oinzlrischda, äö Gerischd, äm Berufungsgerischd un änärrem owwaschde Gerischdshof im Nome vum Pabschd ghondhabd. die jewailsche Kombedänze sin im Birschalische Gsädzbuch feschdgleehd un im Schdrofgsädzbuch (vum Wadikaan).

Die einzelnen Kompetenzen sind im Bürgerlichen Gesetzbuch und im Strafgesetzbuch, die im Vatikanstaat gelten, festgelegt. Die Gsädze sin dorsch die Bang wech flexibla un vaninfdischa formuliad als wie in onnan Schdaade.[2]

Insgsamd wäärs wohl rischdischa, vun ännare konschdiduzionälle Monarschie zu rädde, als wie vun ännäre absolude, aach wonn die Värfassung ledzdlisch wieda vum Pabschd abhängd - där hod sisch de facto aach wirra midde Kurie un onnan abzschdimme.

Äänzlnoowais, Lideradur un Lings[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

  1. Jus canonicae
  2. Als Baischbiel ään Ardigl aus de Daitsch Fassung vum "GESETZ ÜBER DAS BÜRGERRECHT UND DEN AUFENTHALT":
    Art. 7. – Da die beschränkte Ausdehnung der Vatikanstadt den Wohnsitz aller Nachkommen und Ver-wandten der Seitenlinie der Vatikanbürger mit ihren neu gegründeten Familien in der Stadt nicht zulässt, behält sich der Papst in der Absicht, zur Gründung neuer Familien und zur Zeugung von Nachkommen zu ermutigen, vor, gemäss Seiner unanfechtbaren und souveränen Würdigung von Fall zu Fall Massnahmen für die neu gegründeten Familien zu treffen, welche die Vatikanstadt verlassen müssen, aus Wohlwollen auch unter Ermächtigung der Benutzung von Wohnungen im Eigentum des Heiligen Stuhles auf dem Territorium des Königreichs Italien.