Burch Berwartschdä

Vun Wikipedia
Dialegd: Westpälzisch
Berwartschdä
Burch Berwartschdä vun Side (vun Klä-Fronkreich aus)
Burch Berwartschdä vun Side (vun Klä-Fronkreich aus)

Burch Berwartschdä vun Side (vun Klä-Fronkreich aus)

Alternativname: Bärbelschdä, Bärwelschdä
Entstehungszait: vor 1152
Burchetyp: Felseburch
Erhaltungszustann: Erhalde odder wesentliche Deile erhalde
Geografische Lach 49° 6′ 30″ N, 7° 51′ 46″ O49.1083333333337.8627777777778280Koordinaten: 49° 6′ 30″ N, 7° 51′ 46″ O
Heh:

280 m ü. NHN

Berwartschdä (Rheinland-Pfalz)
Berwartschdä (Rheinland-Pfalz)
Berwartschdä
Berwartschdä
Berwartschdä
Berwartschdä aus Nordweschde (vum Heidepeiler aus)
Vorwerk Burch Klä-Fronkreich

De Berwartschdä, aa Bärwelschdä genonnt, is e middelalderlischi Burch im Wasgau, em siedlische Däl vum Pälzerwald in Rhoilond-Palz. Die Burch is widder uffgebaut wor, nodämm se wä'e em Blitzschlach dreihunnert Johr long kabutt war un als änzischi im Wasgau immer noch bewòhnt. Zum Berwartschdä hat domols a die Vorburch Klä-Fronkreich gonz in de Neh dezu gehert.

Geographie[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Geographischi Lach[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Berwartschdä leit in ungefähr 280 Meder Heh uff ännrer Berchkupp estlisch vun de Ortsgemä Erlebach bei Dåhn. Es Seidedal, wo er beherrscht, un durch des de Erlebach fließt, geht ungefähr drei Kilomeder siedlich zwische Dåhn und Weißeburch vun links ins Dal vun de Lauder iwwer, zu der ma do om Owwerlauf Wieslauder saad.

De Berwardschdä hat e Wärtschaft un is nätt nur fa Wonnerer, sonnern aa fa Audos zu erreiche. Im Burchhof sin zwar nur wänisch Schdellplätz, awwer ma konn unnerhalb vun de Burch parke.

Burche drumerum[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

In de Neh vum Berwartschdä gäbts noch e paar geschichtsträchtische Burche: Die Burch Drachefels leit nur drei Kilomeder, die Dåhner Burche (Burch Altdåhn, Burch Grafedåhn un Burch Tonschdä) ungefähr fünf Kilomeder nordweschdlich. Die Burch Lindelbrunn is ungefähr sechs Kilomeder norteschdlich, un uff fronzesischer Seid 10 km im Siedweschde leie die vier Burche Wegelnburch, Hoheburch, Burch Leweschdä un Burch Fleggeschdä.

Burgålach[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

En Felsegang vun de Berwartschdä
Blick noch owwe, en gut zu verteidischende Ufgang im Gangsystem

Felseburch[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Weil do so viel Felse un Burche sin, saat ma zum siedweschdliche Wasgau um die Kläschdadt Dåhn rum, aa Dåhner Felselond. Wie in dere Geschend normal, is aa de Berwartschdä zum große Däl aus'em Buntsondschdä gehauni Felseburch. So isses aa beim Drachefels un de Dåhner Burche, wo die Treppe, Gäng und Kommere aus'em Fels gemeißelt sin. Beim Berwartschdä ergäbt sich aus de gonze Räum e komplexes Hehlesyschdem, wo de große Felse vun de Owwerburch dorchzieht.

Aufbaute un Ausstattung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Im Unnerschied zu soine Nachbarburche schoint de Berwartschdä noch vollschdändisch zu sin. Awwer in Werklichkeit sin des meischdens nochträgliche Ergänzunge als Ergebnis vun Reschdaurierungsmaßnohme, die nätt immer originalgetreu ware. Immerhi is die Siedwond vum 150 Leit fassende Riddersaal aus gewachsenem, altersgrauem Fels. Dorin ingehau is de Uffzuchsschacht, wo'se de Ridder es Esse vun de Kich runnergeloss honn. Die Kich is wie die Waffe- un die Folterkommer mit nogemachte middelalderliche Gerätschafte ausgeschdatt. Uffem Gelände werre historische Katapulte und Geschitze gezeicht. Ma konn des alles aa besichtiche, außer im Winder gäbt's Fiehrunge.[1]

Brunneschacht[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Om Brunne sieht ma es Kenne vun de Baumäschder vun de Burch. Do is e 104 Mdeder diefer Schacht[2] in Hondarbeit senkrecht durch de Fels bis uff die Dalsohl getribb wor. Der ist bis nunner zwää Meder dick un hat bei Belacherunge die Wasserversorchung sichergeschdellt und war bei Belacherunge de Verteidischer e großi Hilf.

Gongsyschdem[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Die außerm Brunneschacht unnerschde Gäng un Kasematte im Felse sin arisch ausgedähnt un ware aa wichtisch fa die Verteidischung vum Berwartschdä. Es werd verzehlt, dass e Gong unner de Burch bis Klä-Fronkreich, siedlich uff de onner Daalseit, gehe deet, awwer des is nur e Saache.

Uffschdiechskamin[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Im Unnerschied zu alle onnere Burche im Dåhner Felselond hat de Berwartschdä e in soiner geologische Beschaffenheit ämolischer Uffschdiegskomin on de Siedoschdseid vum Burchfelse. Des war frieher e leicht zu verteidischender Zugong. Die schdeil un glatt no owwe schdeiend Nadurrehr war die änzisch Mechlichkeit, om 50 Meder no owwe rachende un sogar iwwerhängende Felse no owwe zu komme.

Aussichtspunkt[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Vun de Aussichtsplattform unnerhalb vun de Schbitz vum Berchfried hat ma e weider Blick iwwer de gesomte siedweschdliche Wasgau bis ins fronzesische Elsass ninn.

Geschicht[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Kaiser, Bischof un Berwartschdäner[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Berwartschdä is 1152 zum erschde Mol als Geschenk vum Kaiser Friedrich I. Barbarossa on de domolische Schbeyrer Bischof Ginder vun Henneberch urkundlich erwähnt wor. Deshalb kommer ånämme, dass die Burch vorher zu de Befestischungsålache vun de Salier un de Schdaufer gehert hat, wo in de Palz ihr Schdommlond gehatt honn.

Ab 1201 hat ma vum Riddergeschlecht Herre vum Berwartschdä gehert. Was die gemacht honn, war nätt so gonz koscher: Des ware Raubridder. Deshalb is die Burch 1314 vun Truppe vun de Schdädt Schdroßburch und Hagenau belachert, ingenumm und zerschdert wor. Die Berwartschdäner honn se zwar bald widder uffgebaut, sin donn awwer 1345 ausgeschdorb.

Kloschder, Kurfirschd und „Håns Trapp“[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Wabbe vum Håns vun Trotha

Iwwer die Herre vun Woigade un die Eggebrechde vun Derkhem is de Berwartschdä 1349 on es Kloschder Weißeburch komm, des em Benediktinerorde gehert hat. Iwwer hunnert johr schbeder, nämlich 1453, hat sich es Kloschder unner de Schutz vum Kurfirschd vun de Palz begäb un hatt'em es sogenonnte Effnungsrecht gäb. Des häßt, er hat do wòhne därfe, und aa milidärische Operatione aus'm Schutz vun de Burch 'raus dorchfiehre kenne.

Es Kloschder hat zwar weiterhin uff soim Recht als Eichentimer vum Berwartschdä beschdonn. Des hat de Kurfirschd Phillipp de Ufrichtisch awwer nätt gehinnert, 1480 die Burch som Marschall Håns vun Trotha zu gäwwe, un war als erbliches Lehe. Zu däm hat ma a „Håns Trapp“ un „Håns Trott“ gesaa. Er hat de Berwartschdä weider befeschdicht, bis ma gedenkt hat, er wer jetzt nimmi inzunämme. 1489 hat de vun Trotha om Nordhong vum 402 Meder hohe Neschdelberch e Vorwerk mit em 15 Meder schdarke Turm baue losse, des ma schbeder im Volksmund „Klä Fronkreich“ genennt hat. Es is nur 370 Meder Luftlinie vum Berwartschdä entfernt.

De Kurfirscht hat inzwische weiteres Eischentum vum Kloschder Weißeburch on de vun Trotha iwwereichnet. Des hat'em Kloschder widerum gar nätt gebasst. De vun Trotha hat donn mol die Wieslauder ufschdauue geloss, damit em 8 Kilomeder entfernde Schdädche Weißeburch es Wasser ausgeht. De Abt Hoinrich hat sich widder beschwerd, dorufhi hat de Ridder de Schdaudomm inreiße geloss, was in Weißeburch e Riese-Iwwerschwemmung gäb hat. Jetzt hat's em Hoinrich gelongt un er hat de Pabscht Innozenz VIII. gefrot, ob der nät mol de Kärchebonn verhänge kännt. Im Vatikon hat ma sich e bissel Zeit geloss, awwer 14 Johr no dere Wasserfehd, nämlich 1499 war's donn so weit: De Pabscht Alexonder VI. hat de Bonn ausgeschproch. Jetzat hat de Kurfirscht kä onnri Wahl mä gehat un sich vun soim Gefolchsmonn lossa'e misse, wollder nätt aa em Bonn verfalle. Schunn 1496 hat sich de deitsche Kenisch un schbedere Kaiser Maximiliån I. gezwung gesieh gehatt, gäe de Ridder die Reichsacht auszuschpreche. De Håns vun Trotha hat des alles nätt weider geschdeert. 1503 isser geschdorb, un zwä Johr schbeder hat ma all Sonktiòne poschdhum widder uffgehob. Er leit in de St.-Ånna-Kabell in Niederschleddebach begrab.

In de pälzische Saache is immer vum Håns Trapp die Redd, won de vun Trotha gemännt is. Die Geschichd um die Wasserfehd is im Riddersaal vun de Burch gemolt. Do is heit e Wertschaft drin, awwer ma konn aa nur mol zum gugge ninngehe.

Zerschderung un Teilreschdaurierung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

De Sohn vum Håns vun Trotha, de Christoph, is 1545 geschdorb ohne e Sòhn zu honn. Do hat soi Schwiersòhn Fritz aus'm Geschlecht vun de Fleckeschdäner die Burch geerbt. 1591 isse no äm Blitzschlach ausgebrännt un erscht mol nimmi uffgebaut wor. Sie hat donn e paarmol de Besitzer gewechselt, bisse on Hauptmonn Theodor vun Baginski (1845 - 1929) komm is. Der hat de Berwartschdä zwische 1893 un 1895 widder uffbaue geloss, un hat ab 1899 bis zu soim Dod dringewòhnt. Die Burch is heitzuda in Privatbesitz vom Wadle Alfons un immer noch bewòhnt.[3][4]

Es Vorwerk Klä-Fronkreich is im 17. Johrhunnerd arisch beschädischt wor, entwedder im Dreißischjährische Kriech odder im Pälzische Erbfolchekriech. Seit 2005 wärre die Iwwerreschde reschdauriert.

Literadur[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

  • Marco Bollheimer: Felsenburgen im Burgenparadies Wasgau – Nordvogesen, Karlsruhe 2001, ISBN 978-3-00-030923-6, Seide 68 - 73
  • Jürgen Keddigkeit u. a.: Pfälzisches Burgenlexikon, Band 1. Verlag Bezirksverband Pfalz, Inst. f. pfälz. Geschichte, Kaiserslautern 3. überarb. Aufl. 2007, ISBN 392775451X
  • Alexander Thon: ...wie eine gebannte unnahbare Zauberburg, Burgen in der Südpfalz, 2. verbesserte Auflage 2005, Schnell und Steiner, Regensburg, ISBN 3-7954-1570-5, Seide 30 - 33
  • Theo Wadle, Burg Berwartstein, 13. Auflage, Wannweil, 1980
  • Reinhard Zimmermann, Der Berwartstein und seine Herren - Ein Buch für junge Burgenfreunde, Edition Lioncel, Trier, 2009, ISBN 978-3-942164-00-9

Galerie[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Deelansischde vun de Gebäude[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Felsschdrukdure un Gäng[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Innereem un Ausschdaddung[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Aussicht[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Weblinks[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

Commons Commons: Burch Berwartschdä — Waitere Mulitimediadataie zum Artikel

Änzelnochweise[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]

  1. www.burgberwartstein.de: Burgführung
  2. Burgeninformationszentrum Lemberg: Burg Berwartstein
  3. Ulrich Wendler: Burg Berwartstein: Allgemeines über die Burg
  4. Bad Salzig: Hauptmann Theodor von Baginski
Der Adiggel basiert uf ere freie Iwwersetzung vum Adiggel „Burg Berwartstein“ aus de Daitsche Wigipedia.
E Lischt mit de Versionsgschicht un alle Audore bis zum Zeitpunkt vun de Iwwersetzung (26.01.2012) is do zu finne.