Kurpalz (Region)

Die Kurpalz iss ä Reschion in Daitschlond um die Schdädt Monnem unn Heidlberg, wos Kurpälzische gebabbeld werd oder des haidische Gebied vum ehemolische Kurferschdedum Kurpalz in Bade-Wirddeberg‎. Es gibbd awwa kee feschdgelegde Grenze.

Geografie

Bligg uff de Keenischschduul bai Heidlberg

Wischdigschde Fliss in de Kurpalz dohin sinn de Rhoi unn de Negga. De Weschde vun de Kurpalz hot Otail an de Rhoiewene, die aa die am dischdeschde bsiedelde Geschend in de Kurpalz isch. Do liesche aa Monnem unn Heidlberg, die zwee greeschde Schdädt in de Kurpalz. Monnem iss weche soi Laach am Rhoi en wischdische Induschdrieschdandord. Im Nordoschde vun de Kurpalz lieschd de Odewald middem Keenischschduul, mid 567,8 Meder Heh de hechsde Bersch in de Kurpalz. Im Siedoschde vun de Kurpalz lieschd des Hiechllond Kraichgau, mid de Schdadt Sinse, welle mid ugfähr 34.700 Oiwuhnern die zweedgreeschd Schdadt im Rhoi-Negger-Krais iss, wesch?

Abgrenzunge

Noch der Schbrachgrenz lässd sisch die Kurpalz im Weschde dorsch de Rhoi, im Siede mid de Schdadd Brusel, im Siedoschde mid Sinse, im Oschde mid Mossbach unn im Norde middm Londkrääs Bergschdrooß in Hesse abgrenze. Iwwergongswais gehd des Schbroochgebied veräänzeld bis Beensm im Norde (siehe Kurpälzisch).

Hisdorisch gesehe iss die Kurpalz des Gebied vun de hisdorische Kurpalz, welles Bade zugeschlache worre isch. Des Gebied ziehd sisch donn nunner bis wesdlisch vun Hailbronn unn bis dief in de Orewald nai. (siehe Kurpalz)

Oft werd die Kurpalz owwerfläschlisch bloß als "die Region um Monnem unn Heidlberg" bezeischent, aa wann des ziemlisch uugenau isch.

Kuldur

Kurpälzische Mundard werd hait vun verschiedene Kabaredischde wie Bülent Ceylan, Christian Habekost, Arnim Töpel unn Hans-Peter Schwöbel betriwwe. Bedeidende zeitgenessische Mundaataudoare sin (nochem Alfabet) di Marliese Echner-Klingmann da Rudolf Lehr un di Ilse Rohnacher.

Palz unn Kurpalz

De reschdsrhainische Dail vum Kurferschdedum Kurpalz iss schun 1803 zu Bade un Hesse kumme, während ään große Dääl vun de lingsrhainisch Kurpalz schbäda als Palz zu Bayern kumme isch unn un än onnan große als Rhoihesse zu Hesse Dammschdadt und de Resd noch schbäda praißisch worn is. Dodemid sinn Palz un Kurpalz gedrennd worre. Beschdrewunge, Palz unn Kurpalz zu verainische odda die Trennunge uffzuheewe, zuledschd 1948 dorsch den Mannemer Birgamaischda Hermann Heimerich, sinn gschaiderd, do die große Fläschelänner en Vordail gegeiwwer a zerschblidderde Kurpalz henn. Zammearwaid iwwer die Lännergrenze naus werd dorsch die Medropolregion Rhoi-Negga gschaffe.

Oifliss aus de ehemolische Kurpalz

Dodezu gheard nadierlisch alles, was owwe schun ufgfiad is, die gonz Gschichd, wu Lond un Laid geprägd hod, die Schbrooch, die wu ääna vunde schdärgsde unna de pälzisch Dialegde is, die uuvawegslbaa pälzisch Kuldur... - all des is nadialisch ned vagonge, när wail mär die hisdorisch Kurpalz mid Gewald zarisse un zaschdörd hod. Desdewesche konn hia nadiarlisch när vun selle Oifliß die Räd soi, die wu haid nuch in bsunnaschdäre Wais ä sischdbaa Zaischnis vun friare Zaide ableesche.

Wabbe

Des Wabbe vun de hisdorische Kurpalz hot viele haidische Ordswabbe beoiflussd. Ä paa Baispiel sin

Wabbe vun de Kurpalz	Wabbe vun Woinem	Wabbe vun de Schdad Schwetzinge	Wabbe vun Wageschwend, Ordsdääl vun de G'moinde Limbach	Wabbe vun Wissloch

Onnere Oifliss

• DieKurpalzbrigg in Monnem iwwer de Negga
• De Kurpalz-Park in Wachene
• Es Heidlberja Schloß
• Es Monnma Schloß
• De Kurpalzring, wie mär de Hoggenemaring fria genond hod
• Es Kurpälzische Kammaorschesda, wu als Nõõfolscha vunde ehemolisch Kurfärschdlich Hofkabäll vum Kal Theo gelde därf
• Es Kurpälzische Museum in Heidlberg
• Es Lied "Än Jächa aus Kurpalz" mid "Dengmol" (ufm Ludwischsplaz in Ludwichshafe, zamme mim Friz Walda, em Hemshof-Friedel un äm Tanzmeedl ufänm Brunne)
• Em Kurpälza Jäscha soi Dengmol im Suunwald im Hunsrigg bai soim Forschdhaus