Palz
Die Palz (als ejemalscha Regierungbeziag un als Gebied vum Bezirksverband Palz) is e Gebiet im daitsche Bundesland Rhoilond-Palz in Südweschddaitschlond, mit 5.400 km², wo ugfähr 1,4 Mio. Lait wohne. Fälschlichawais wärd se aach ofd als Rhoi-Palz bezaischned, awwa zu därre ghead aach nuch gonz Rhoihesse außa de Kärschegebiede, än Dääl vum haidsche Siedhesse, die haid Kurpalz genännde Gebiede, Dääle Siedhesse un alle Filialgebiede, korz alles, was frija mol Kurpalz waa, außa de Owwapalz. Schbäda hod märs don uf de siedlische lingsrhoinische Dääl bschrängd und noo de Fraihaidsgriesche aach nuch den noo Hesse gekummne Dääl (Rhoihesse) abgezoche. un haid vaschdehd mär unna Rhoipalz närnuch die Voddapalz.
Die greescht Schdädt sin Ludwichshafe, Lautre, Naischdadt, Bermesens, Schbaya, Zweebrigge un Landaach. Die Lait, wo do leebe, babbeln pälzisch.
Gebied
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe] Die Palz liehd im Siede vun Rhoilond-Palz
|
|
21. Siedweschdpalz (PS) (pfl)
|
Londschafd
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Pälzer Wald
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]De Pälzerwald bedeggd e Driddl vun de Palz unn iss mid 1771 km² die greeschd zammehängend Waldfläsch in Daitschlond. Er laid ugfähr in de Midd vun de Palz zwische de Londkrääs Derkem, Siedlischi Woischdrooß unn de Schdadt Naischdadt im Oschde, sowie de Londkrääs Lautre, Siedweschdpalz unn die Schdädt Lautre unn Bärmesens im Weschde. Im Norde ended er im Dunnersbärschkrääs.
Rhoiewene
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]De Eschdlische Dail vun de Vorderpalz kehrd zur Owerrhoinischen Diefewene unn Do liesche die am diefschde geleschene Orde in de Palz. Des Gebied in de Rhoiewene iss des am dischdesde bsiedelde Gebied vun de Palz, unn aa die greeschde Schdädt vun de Palz, Ludwichshafe, lieschd hier. Otail an de Rhoiewene henn die Londkrääs Siedlische Woischdroß, Derkem, Germersche, de Rhoi-Palz-Krääs unn die kraisfraie Schdädt Ludwichshafe, Landach, Naischdadt, Schbaya unn Frongedahl. Om Oschdrand, unnahalb vunde Haard, mächd die Woischdrooß long.
Nordpälzer Berglond
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Wie man schun am Nååme herd, iss des Nordpälzer Berglond en Middlgebirsche im Norde vun de Palz, awwa aa im Nordoschde vum Saarlond. Die Londkrääs Kusel, Lautre, dem Dunnersberschkrääs unn de Schdadt Lautre henn Otail am Nordpälzer Berglond. De hechsd Gibfl iss de Dunnersbersch mid ner Heh vun 687 m. i. NN. unn is domid aa de hechsd Bersch vun de Palz.
Gschichd
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Noch de Napoleonische Krieche 1816 iss die lingsrhhainisch Palz als Rhoikrääs zum Keenigraisch Baiern kumme. Die Saarpalz iss noch Erschde Weltkriech ans Saargebied kumme und bild im haidische Saarlond de Saarpalz-Krääs met Hombursch als Kreesstadd. Die resdlische Palz hot sisch im Johr 1947 mim siedlische Rhoilond unn Rhoihesse zum Bunnäslond Rhoilond-Palz verainischd, wo sie zunächsd en Regierungsbezirg gwessd iss. De Regierungsbezirg iss 1968 mim Regierungsbezirg Rhoihesse zum naie Regierungsbezirg Rhoihesse-Palz verainischd worre. Im Johr 2000 sinn all Regierungsbezirge in Rhoilond-Palz uffgelesd worre, sodass vun do õõ aa de Regierungsbezirg Rhoihesse-Palz nimmi exischdierd. Die Palz bild hait de Bezirgsverbond Palz, der verschiedene kuldurelle unn soziale Oirischdunge in de Reschion verwalded unn die Zammearwaid zwische de pälzische Londkrääs unn krääsfraie Schdädt ferderd.
Wäddschafd
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Induschdrie
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Es wohl mid Abschdond greesde Unnanämme is die Anilin in Ludwichshafe, in Naioffschdää - die Gernz zu Rhoihesse liehd zwische Offschdää un Naioffschdää - is die Siedzugga un in un um Bärmesens sin die Schlabbefligga. In Frongedahl hodde Naziries die Pegulan un die Riesgrupp gegrind. In Germersche schdälldie Ardag Glas hea un ufde InslGriin hod Daimla soi wäldgreeschd Ärsadzdäällacha. Es Containatörminl straid sich mid däm vun Worms, welsche sam Änd greeßa wärd, un die Wellpapp is när ääns vunde viele Pälza Papia- un Kardonascheheaschdella.
Woi
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Beginsdischd vun dem milde Klima könne in de Palz Woirebe oogebaud werre. Im 1.Jh. n. Chr. iss die Woireb vun de Reemer ins haidische Gebied vun de Palz oigefihrd worre. Woirebe oogebaud werre in de Palz vor allem im Gebied vun de Daitsche Woischdrooß in de Vorder- unn Siedpalz. Ugfähr 230 km² werd fer de Woiobau benudzd, was 5% vun de pälzische Fläsch iss. Zugelassene Rebsorde sinn 45 waiße unn 22 rode. Ugfähr 3600 Winzerbedriebe sinn in de Palz osässisch, die zamme 2,5 Mio. Hektoliter pro Johr produziere.
Duwak
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]DuwakDuwak heeßd „aa „Tabak“ noom Stannarddaitsche“ wärd voa allm in de siedlisch Vorderpalz õõgebaud un de pälza Duwak zaischnd sisch dorsch än bsunnaschd milde Raach un än bsunnaschd gräfdischs Aroma aus, griehd awwa zuunehmnd Schwierischkaide dorsch die vun de Amis õõgschdoßen Hexejachd uf Raacha.
Vakeehr
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]Die Palz lihd om Rhoi un dodemid onde geesch un wischdichsd Binnewassaschdrooß vun Oiropa: vun Basl bis uf die Nodsee gäbds schun Schiffsvakea, said die Rhoiwelle Schiffcha dooche. Un iwwa de Mõõ unde MDK hämma aach Vabindung iwwa die Donau zum Schwaze Mea.
Die A6 vabind die Reschion Kuapalz mid Frongraisch un meschdorsch bis zum Parisa Ring. Die A 61 gehd von Hoggene dorsch Palz un Rhoihesse noo Venlo in Holland un die "Pälza Audobahn" A65 fiad vun Ludwischhafe iwwa Naischdadt - Landach - Kallsruh noo Schdroßbursch. Die A62 vabind Bärmesens, Londschduhl un Nonnwaila, die A63 Lautre mid Määnz. Än Sondafall is die A69, wu uf de Schdräg Schifferstadt (A61) – Germärschm – Wärd (A65) – Laudabursch dääls aach ufde B9 longmäschd.
Änglong de Woischdrooß gäbds än dorschgeende Radwesch un im Pälzerwald es weldwaid beschde Nedz vun Wandaweesche.
Bsunnärschdärres
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]- Migroglima on de Woischdroß
- „Elwedritsche“
Links
[Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe]
Commons: Pfalz (Region) – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie
Wikisource: Pfalz (Region) – Qwelle un Volltegschde Wikisource: Topographia Palatinatus Rheni – Qwelle un Volltegschde - PFALZ.de
- Pfalzlexikon.de
- Bzirgsvärband
- Vum Lond gäbds laida kää äänzisch brauchbare Link. "Nuch ned"? Waile laafe mär do nuch unna "onna Reschione"...